Coğrafya, insanlar ve yer (mekân) ile bunlar arasındaki ilişkiyi inceleyen bilimdir. Yani yer ve insanlar arasındaki ilişkiler coğrafyanın konusunu oluşturur. Coğrafya sadece yerlerin isimlerini ezberleme ve bunların dünya üzerinde nerede olduklarını gösterme değildir. Coğrafya, öğrencilerin çevrelerinde olanları anlamalarına ve insanın çevre ile etkileşimi hakkında bir anlayış geliştirmelerine yardımcı olur. Yerlerin isimlerini, lokasyonlarını ve özelliklerini bilmek, coğrafyanın temelini oluşturan unsurlardır. Bu da çok büyük ve oldukça büyüleyici öğrenme alanının bir parçasıdır.
Gregg ve Leinhardt (1994), coğrafyayı 4 özellikle karakterize edilen bir disiplin olarak tanımlamaktadırlar. Birincisi bir yere eşsiz bir karakter kazandıran, yeryüzü üzerindeki özelliklerin dağılımıdır (Örn: dağlar, nehirler, denizler vb.). İkincisi, bazı şeylerin oldukları yerlerde ve zamanda neden ve nasıl meydana geldiğini anlamaktır (Örn: Volkanlar gibi). Üçüncüsü, meydana gelen olayların, diğer olaylarla ilgisi ve bağlantısıdır (Örn: Yağmur ormanlarının tahribi). Sonuncusu, coğrafyanın haritalar ile bilgilerin ve fikirlerin iletişimini sağlamasıdır. Bu dört özellik birbiri ile çok çeşitli yollardan etkileşim içindedir. Bunlardan ilk üçü coğrafyanın temel prensipleridir. Sonuncusu ise coğrafî araştırmalar sonucu elde edilen bilgilerin ifadesidir.
Coğrafyanın bu değişik yönleri arasındaki etkileşim, onu tanımlama amaçlı olarak kesin çizgilerle bölünmesini zorlaştırır. Coğrafi beceriler, yerler (mekanlar), fizikî, beşerî ve çevre coğrafyası biçiminde bir bölümleme, bunlardan bir veya iki alanın coğrafya eğitiminin çeşitli basamaklarında yer alması; öğrencinin çeşitli alanlar arasındaki ilişkiyi anlamasının engellenmesi şeklinde bir sonuç doğurabilir.
Coğrafya, bazı yeteneklerin gelişimini ve kavramların anlaşılmasını içerir. Bu kavram ve yetenekler ise fizikî çevre (ortam), beşerî çevre ve bunlar arasındaki ilişki ile ilgilidir. Coğrafya sorgulanan ve araştırılabilen konuları içerir. Coğrafya öğretilirken, beşeri ve fiziki ortam ve bunların etkileşimiyle ilgili konulara dayalı sorular sorulur. Bu sorulara, anahtar coğrafî sorular denir. Coğrafyanın öğrenilmesinde bu anahtar soruların bilinmesi gerekir. Temel coğrafi kavramları içeren her soru, coğrafyada anahtar soru demektir. Dolayısıyla coğrafya konularının her birinin çok sayıda anahtar sorusu olabilir. Bu çalışmada, ilköğretim ve ortaöğretim coğrafya konuları işlenirken, çocukta coğrafya bilincini oluşturacak olan anahtar soru ve kavramlar üzerinde durulmaktadır.
GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ GENEL ÖZELLİKLERİ
YER ŞEKİLLERİ
1-Yüz ölçümü en küçük bölgemiz.
2-Yer şekilleri sadedir.
3-Kuzeyden güneye yükselti azalır.
4-Platolar: G. Antep, Urfa, Adıyaman
5-Diyarbakır havzası, Mardin Eşiği yüksek yerler
6-Karacadağ en basık volkandır.
7-Ovalar: Harran, Suruç, Ceylanpınar.
8-Fırat ve Dicle bölgeyi parçalayarak platolar oluşturur.
9-Akarsular araziye gömülmüş , sulama zorunluluğu var.
10-Göl bakımından en fakir bölge. Doğal göl yok.
11-Barajlar: Atatürk, Kral kızı ,Birecik, Deve geçidi. Ilı su, Batman
İKLİM VE BİTKİ TOPLULUĞU
1-Akdeniz ve Karadeniz iklimlerinin geçiş alanıdır.
2-Orta Fırat bölümünde Akdeniz, Dicle bölümünde Karasal iklim.görülür.
3-En yağışlı mevsim kış, en kurak mevsim yazdır.
4-Aşırı sıcak ve buharlaşmadan dolayı kuraklık en fazla.
5-Güneydoğudan samyeli rüzgarı eser. Tarımı olumsuz etkiler.
6-En az yağış alan ikinci bölgemiz.
7-Doğuda bozkır, batıda makiler yaygındır
NÜFUS VE YERLEŞME
1-En az nüfus.
2-Nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının üstünde. Çünkü yüz ölçüm küçük.
3-Nüfus dağ eteklerinde toplanmış. Çukur yerler aşırı sıcak olduğundan nüfus az.
4-Dışarıya göçler son yıllarda azaldı.
5-Mesken tipleri: Kerpiç evler. Yazın serin tutar.
TARIM
1-Tarım alanları geniş ve verimli Buharlaşma-kuraklık ve sulama problemi var.
2-Türkiye’de en fazla k.mercimek, Antep fıstığı, karpuz.
3-Pamuk, tütün, üzüm üretiminde son yıllarda önemli artışlar var.
HAYVANCILIK
1-Küçükbaş hayvancılık ve ihracat gelişmiştir.
2-Dokumacılık yaygındır.
ÇIKARILAN MADENLER
1-Petrol: Adıyaman, Batman ,Diyarbakır, Mardin, Siirt.
2-Batman’da Batman rafinerisi
3-Irak ve Türkiye’nin petrol boru hatları bölgeden geçer.
4-Fosfat: Mazıdağı (Suni Gübre)
5-Cizre-Silopi: Linyit
ULAŞIM
1- Yer şekilleri sade olduğu için ulaşım gelişmiştir.
İÇ ANADOLU BÖLGESİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ
YER ŞEKİLLERİ
1-En büyük ikinci bölgemiz.
2-En çok platolar: Cihanbeyli, Haymana,Obruk, Bozok,Uzun yayla
3-En büyük kapalı havzalar: Konya;Tuz gölü, Ereğli, Akşehir
4-Volkan dağları: Erciyes, Hasan , Melendiz, Karacadağ, Karadağ
5-Kenarları dağlarla çevrili, orta kısmı düzdür. Bundan dolayı makineli tarım ve ulaşım
6-Çok gelişmiştir.
7-En çok erozyon. Bitki örtüsünün azlığı, sel rejimli akarsular.
8-En çok peribacası ve kırgıbayır . Volkanik arazide oluşmuştur.
9-En çok nadasa ayrılan topraklar. Yağış azlığı ve sulama yetersizliğinden dolayı.
10-Topraklar tuzlu, kireçli. Buharlaşma fazla.
11-Göller: Tuz ,Akşehir, Eber (tektonik göllerdir.)
12-Mogan ve Eğmir gölleri: Alüvyal set gölleridir.
13-Akarsular: Kızılırmak , Sakarya, Porsuk Çaylarıdır.
14-Kızılırmak üzerindeki barajlar: Hirfanlı, Kesikköprü, Altınkaya barajlarıdır.
15-Sakarya nehri üzerinde: Hasan Polatkan, Gökçekaya barajları
16-En az deprem riski.Eski zaman arazileri olduğu için.
17-Konya ve Karaman
İKLİM VE BİTKİ TOPLULUĞU
1-Asıl step iklimi.
2-Yazlar sıcak ve kurak ,kışlar soğuk ve kar yağışlı.
3-En çok konveksiyonel yağışlar(kırkikindi yağışı)
4-En az yağışlı yer. Konya-Tuz gölü
5-En çok sel ve erozyon.
6-En tipik antropojen bozkırlar.
7-En fazla ilkbahar yağışı
NÜFUS VE YERLEŞME
1-En kalabalık ikinci bölge.
2-Nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının altında
3-Nüfus dağ eteklerinde toplanmış. Yağış fazlalığı dolayısıyla
4-En kalabalık kentler: Ankara, Kayseri,Konya,Eskişehir,Sivas.
5-Kentleşme oranı yüksek, Yukarı Sakarya Bölümü.
6-Toplu yerleşmeler var. Kırsal kesimde kerpiç evler. Yağış azlığı.
EKONOMİ
1-TARIM:
2-En çok yetiştirilen ürünler: Buğday, arpa, ş.pancarı, patates, yeşil mercimek, nohut , fasulye,elma, üzüm.
3-HAYVANCILIK.
4-Tiftik keçisi ve koyun : Ankara çevresinde.
5-MADENLER:
6-Tuz : Tuz gölü
7-Cıva: Sarayönü Niğde
8-Demir: Sivas , Kayseri
9-Bor: Eskişehir
10-Lületaşı: Eskişehir
11-Krom: Eskişehir.
12-Linyit: Ankara, Çankırı, Sivas
SANAYİ
1-Yukarı Sakarya Bölümü çok gelişmiştir. Bölgeyi diğer bölgelere bağlar.
2-Eskişehir : Uçak, lokomotif
3-Kırıkkale’de : silah, cephane fabrikaları.
ULAŞIM
Orta bölümü düz olduğu için, bölgeleri birbirine bağlayan önemli ulaşım yolları bu bölgeden geçer.Güneydoğu Anadolu bölgesi hariç ,her bölgeyle komşudur.
KARADENİZ BÖLGESİ GENEL ÖZELLİKLERİ
YER ŞEKİLLERİ
1-En fazla boylam geçen bölgemiz. En fazla yerel saat farkı.
2-Üçüncü büyük bölge.
3-En fazla sel, deprem, heyelan olayları.
4-Dağlar kıyıya paralel uzanmış .Bunun sonuçları
5-Boyuna kıyılar fazla. Falezler oluşmuş.
6-Kıyılarda girinti ve ç ıkıntı azdır.
7-Doğal limanı az. (Sinop)
8-Deniz ticareti suni limanlardan yapılmaktadır.
9-Koy, körfez az.
10-Kıyılar bol yağış almaktadır. Oroğrafik yağışlar
11-Kıyı ile iç kesimler arası ulaşım zor. Geçitlerden yapılmakta. Kop,Zigana, Ecevit.
12-Kıyı ile iç kesimler arasında iklim farklılığı. Ürün çeşitliliği farkı.
13-Dağlar: Batıda üç sıra halinde, ortada tek sıra halinde, doğuda iki sıra halinde uzanır.
14-Batıda : Kıyıda küre, Canik, Doğu kara deniz dağları.
15-Dağlar arasındaki çöküntü ovaları ve vadiler. Deprem kuşakları.
16-Akarsular:Çoruh, Doğankent çayı, Yeşilırmak, Kızılırmak, Yenice, Bartın, Sakarya
17-Akarsular kısa boyludur. Doğu karadeniz akarsularının rejimi düzenli sayılır.
18-Barajlar: Kızılırmak üzerinde Altınkaya, Yeşilırmak üzerinde H. VeS. Uğurlu .Almus,Sakarya üzerinde: Sarıyar ve Gökçekaya.
19-Göller: Tortum, Sera, Abant,Yediegöller. Heyelan set gölleridir.
20-Karadeniz: Soğuk, dalgalı, tatlı suları, tuzluluk az. Derinlerde canlı yaşamaz.
İKLİM VE BİTKİ ÖRTÜSÜ
1-Kıyıda Asıl karadeniz iklimi: Her mevsim yağışlı. Yazlar serin ,kışlar ılık.
2-İç kesimlerde bozulmuş kara deniz iklimi. Karasal. Sıcaklık ve yağış az.
3-Yağışlar en çok sonbaharda (yamaç ve cephe yağışları)
4-Kıyıda günlük ve yıllık sıcaklık farkı az. İç kesimlerde fazla.
5-En fazla kapalı ve bulutlu gün sayısı.
6-En fazla bağıl nem ve yağış (Rize)
7-En fazla yağışlar : Doğu, batı ve orta kara deniz diye sıralanır.
8-Ilıman okyanus iklimi
9-Bitki örtüsü sık ormanlar. Deniz seviyesinden başlar . Kendini yeniler.
10-Yükseklerde dağ çayırları
11-Ahşap yapılar yaygın
NÜFUS VE YERLEŞME
1-Nüfus fazla değil.
2-Nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının altında.
3-Doğuda tarım, batıda sanayi nüfus çekmektedir.
4-En fazla yurtdışı göç. Sanayi gelişmediği için.
5-Araziler parçalı, dağınık, engebeli, Su kaynakları zengin.
6-Kırsal kesimlerde dağınık, iç kesimlerde toplu yerleşmeler.
7-Kadın nüfus fazla, erkek nüfus az.
EKONOMİ
TARIM
1-Kıyıda yetiştirilen ürünler: çay, fındık ,tütün ,mısır, keten kenevir, pirinç, ş,pancarı, narenciye (Rize ) mikro klima .
2-Mısır buğdayın yerini kıyıda almış . İhraç edilmez. Piyasada tüketilir.
3-İç kesimlerde tahıllar ve ş, pancarı.
HAYVANCILIK
1-Büyük baş hayvancılık, Arıcılık (Ordu)
2-Balıkçılık çok gelişmiş.
MADENLER:
Bakır: Artvin Murgul, Kastamonu Küre. Çıkarılan madenler Samsun’da işlenir.
Linyit: Merzifon, Çeltek, Amasya. Havza
Demir-çelik: Karabük , Ereğli, Taşkömürü havzası.
Çatalağzı termik santrali.
FABRİKALAR
1-Şeker fabrikaları (orta karadeniz)
2-Kağıt, kereste,mobilya üretimi. Çaycuma,Taşköprü, Aksu
3-Sigara ve Çay üreten fabrikalar.
ULAŞIM
1-Yerşekilleri engebeli, ulaşım çok zor.
2-Orta ve batı kara denizden iç kesimlere demiryolu ulaşımı.
3-Ulaşım : doğu ve batıda geçitlerden sağlanır.
4-Kıyıda havaalanları.
MARMARA BÖLGESİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ
YERŞEKİLLERİ
1-Güneydoğudan sonra en küçük ikinci bölgemiz.
2-Trakya’daki topraklarına Avrupa, Anadolu’daki topraklarına Asya denir.
3-Ortalama yükseltisi en az .
4-En fazla yeşil renk kullanılmış.
5-Dağları: Yıldız, Koru, Işıklı, Samanlı, Kaz,Uludağ (iç püskürük volkan)
6-Ovalar: Tektonik havzadır.
7-Akarsular: Meriç, Ergene, Susurluk, Sakarya.
8-Göller: Tektonik havzada oluşanlar. Kuş, İznik, Ulubat , Sapanca:Alüvyal set gölü
9-Havzalar: Ergene havzası.
10-Yarımadalar: Çatalca-Kocaeli, Kapıdağı,Armutlu, Biga, Gelibolu
11-Körfezler: Saroz, Bandırma,Erdek,İzmit, Gemlik.
12-B.çekmece, ve K.çekmece, Durusu(terkos) Kıyı set gölleridir.
13-Alt ve üst akıntılar boğazlarda karşılaşırlar. Balıkçılık gelişmiştir.
14-Denizlerde kirlenme var. Sanayileşme, kentleşme, aşırı avlanma.
15-Boğazlar 4. Jeolojik zamanda çökmeyle oluştu. Ria tipi kıyılar.
16-En tehlikeli deprem kuşağı. Kuzey Anadolu fayı bölgeden geçer.
17-Ege denizinde, gökçe ada, bozca ada, Marmara denizi: İmralı,Marmara ,Avşa ad.
18-Yer şekilleri düz ve sade olduğu için, ulaşım çok gelişmiştir. En fazla sanayileşme
İKLİM VE BİTKİ ÖRTÜSÜ
1-İklim ve bitki örtüsü açısından geçiş özelliği gösterir.
2-Güney Marmara da Akdeniz iklimi, Ergene havzasında karasal iklim, Karadenize bakan yamaçlarda kara deniz iklimin geçiş özellikleri görülür.
3-Çok sıcak ve çok yağışlı bir bölgemiz değildir.
4-Kışın kar yağışı ve don olaylarına rastlanır.
5-Balkanlardan gelen soğuk hava kütlelerine açıktır. Yüksek sıradağlar olmadığı için.
6-Kuzeybatıdan karayel gelir. Soğuk ve yağışlı hava getirir.
7-Ergene havzasında bozkır, G. Marmara da maki ve ormanlar ,Yıldız dağlarının kuzey yamaçlarında ormanlara rastlanır.
NÜFUS VE YERLEŞME
1-En fazla nüfus ve nüfus yoğunluğu.
2-En fazla kent, en az kır nüfusu.
3-En çok göç alan bölge. Sebebi, sanayileşme, iş imkanları.
4-En fazla erkek nüfus. En az kadın nüfus.
5-En az doğal nüfus artış hızı.
6-Yoğun nüfuslu yerler: Çatalca,Kocaeli yarımadası., Güney Marmara
7-En az nüfus yoğunluğu: Gelibolu, Biga, Yıldız dağlarının iç kesimleri.
TARIM
1-En fazla ekili-dikili alan..Yüzölçümüne göre.
2-İklim şartlarından dolayı, tarımda ürün çeşitliliği en fazladır.
3-Modern tarım yöntemleri kullanılmıştır. İntan sif tarım.
ANADOLUDA KURULAN İLK UYGARLIKLAR
HİTİTLER (Anadolu’da kurulan ilk uygarlıktır)
1-İç Anadolu bölgesinde Çorum ilinde Hattuşaş denilen başkentleri vardır.
2-Ülke krallıkla yönetiliyordu .Kral ordunun dinin ve yargının başı idi.
3.Tavannanna denilen kralın eşi ülkeyi kral olmadığında yönetirdi.Geniş yetkileri vardı.Kadına değer verildiğinin göstergesidir.
4.Pankuş denilen soyluların oluşturduğu meclisleri vardı.Bu meclis Kral öldüğünde yenisi seçiyor ve kralı yargılayabilirdi.
5.Ülkenin ekonomisi yani en önemli geçim kaynakları tarımcılıktı.Hayvancılık ve madencilik gelişmişti
6-Askerliğe çok önem vermişlerdir çünkü bulundukları bölgede diğer komşu devletlerin gözü vardı.
7-Mısırlarla tarihte ilk yazılı antlaşmayı imzalamışlardır.Kadeş antlaşması
8-Krallar tanrıya hesap vermek için günlükler Anallar yazarlardı.Tanrıya yazdıkları için kesinlikle yalan yanlış uydurmaca olaylar yazmazlardı bu yüzden bu anallar tarafsız ilk tarihi metinlerdir.
9-Anadolu da sanatı geliştirdiler taşlar üzerine kabartma yapma konusunda ustalaşmışlardır.
URARTULAR
1.Doğu Anadolu Bölgesinde kurulmuşlardır.
2.Başkentleri Van gölü kenarındaki Tuşpa dır.
3.Urartular sarp dağlık kayalık bir alanda kuruldukları için şehirlerini düşmanlara karşı kaleler yaparak korumuşlardır.
4.Taş işçiliğinde ustalaşmışlardır
5-Bulundukları bölgenin yapısından dolayı insanların önemli geçim kaynakları arasında hayvancılık yer almaktadır.
6-Sulama kanlarlı günümüze kadar kalmıştır.Tarım arazilerini sulamak için barajlarda yapmışlardır.Şamran kanalları
7-Maden yatakların bol olduğu bir yerde bulunmalarından dolayı maden işlemeciliği çok gelişmiştir.
FİRİGLER
1-Sakarya nehri kenarında Polatlı da Gordion denilen başkentleri vardır.
2-Bulundukları bölgenin tarıma son derece elverişli olmasından dolayı tarıma çok önem verilmiştir.Hatta sapanını kıran çiftçinin cezası ölümdür.Tarımı korumak için sert önlemler alınmıştır
3-Fabl denilen hikayesi Frigler bulmuştur Yazıları hala okunamamıştır.Hayvancılıkta önemli geçim kaynakları arasındadır.Bir çok müzik aleti bulmuşlardır
4-En önemli tanrıları bereket tanrıçası kibeledir.
5-Ölülerini gömdükleri Tümülüs denilen mezarları vardır.Tepe şeklinde olur ölülerin yanına değerli eşyalarını da gömerlerdi.
6.Tapetes denilen halı ve kilimleri önemlidir
LİDYALILAR
1.Batı Anadolu da menderes ırmağı havzasında verimli topraklar üzerinde kurulmuştur
2.Başkentleri Manisa’daki Sard denilen şehirleridir
3.Medeniyet feodal sistem ile yönetiliyordu.Kralın yanında ülkede söz sahibi zengin bir sınıf vardı.
4.Ticarete çok önem vermişlerdir.İzmir milletten başlayıp Mezopotamya da bulunan pers imparatorluğuna kadar uzanan kral yolunu yapmışlardır.Bu yol vasıtası ile ticaretleri çok gelişmiş verimli toprağında etkisi ile kısa sürede zengin olmuşlardır
5.Tarihte ilk parayı bulmuşlardır.Böğlece takas usulu ticaretten para ile yapılan ticarete geçiş olmuş dünya ekonomisi ve ticareti hızlanmıştır.
İYONLAR
1.Deniz kenarında foça millet te kurulmuşlardır.İzmir de kurulmuş Ege bölgesinde varlık gösteriri
2.Bilim alanında çok gelişmişlerdir.Önemli bilim adamları vardır.Herodot, Pisogor, Hipokrat Tales gibi değerli bilim adamları vardır
3.Ülkeyi Tiran denilen deneğimli zeki devlet adamları yönetiyordu
4.Verimli arazi, deniz ve kara ticaretitnin gelişmiş olması iklimin uygunluğu gibi nedenlerden dolayı medeniyet kısa süre gelişmiş zenginleşmiş büyük şehirler kurmuştur.
5.Uygarlık şehir devletleri şeklinde kurulmuştur.
6.Yunan kültüründen etkilenmiştir.
MEZOPATAMYA’DA KURULAN UYGARLIKLAR
Mezopatamya genel anlamda verimli toprakların yer aldığı iklimin insan yaşamasına elverişli olduğu, yağışlı ve düzlük geniş bir alandır.Dağ taş fazla yoktur.Nehirlerin bol olduğu güzel bir coğrafi alandır
SÜMERLER
1.Kendisinden sonra kurulan bütün medeniyetleri etkilemişlerdir.Çünkü her alanda ilkleri bu uygarlığa ait
2.Yazıyı bularak bütün uygarlıkların tarihi çağlara geçmesine sebep olmuşlardır.Yazıyı bulmuşlardır
3.Site denilen şehir devletleri halinde yaşamışlardır.
4.Rahip krallar tarafında yönetiliyorlardı.bu karalarla ensi veya patesi denilirdi
5.Dönemin bilim alanında en ileride olan uygarlıklarıdır.Yıldızları gök cisimlerini araştırmışlar.Geometri ve matematik bilmin doğmasına neden oldular.
6.Ziggurat denilen çok katlı tapınakları vardır.Bu tapınakları bir çok işleri için yararlanıyorlardı.Alt katlarda çiftçilerin tarım ürünlerini depoladığı ambar, tapınak devlet yönetim merkezi ve üst katlar bilim ve uzayı inceleme merkezi olarak kullanıyorlardı
7.Zengin olmalarında dolayı sürekli saldırıya uğruyorlardı bu yüzden güçlü bir askeri sistemleri vardı.
8.Sulama kanalları barajlar ve kilden topraktan yapılmış evleri vardır.Topraklardan yapılma nedeni ise taşın fazla bulunmamasıdır.
ASURLAR
1.Yukarı Mezopotamya da kurulmuştur
2.Anadolu ile ticaret yapmışlar ve Anadoluya Sümerlerden öğrendikleri yazıyı öğretmişlerdir.Böylece Anadolu Tarihi devirlere geçmiş oldular
3.İlk kütüphanecilik sistemini Ninova denilen başkentlerinde kurmuşlardır.
4.Anadolu da ticaret kolonileri kurmuşlardır.(Ticaret şehirleri, alış verişin yapıldığı yerler)
5.Çok savaşçı zalim bir uyarlıktır.
BABİLLER
1.Babiler mezopatamayada kurulan uygarlıklardandı
2.Hamburabi denilen ünlü kralları vardır.Bu kral kendi adı ile anılan Hamburabi kanunları çıkarmıştır.Bu kanunlara kısasa kısastır.Yani çok sert kanunlardır.Örneğin birini öldürdüğünde katilde öldürülüyor.birisinin elini kestiğinde kesininde eli kesiliyor.Karşı tarafa ne yapmışsa aynısı ona da yapılıyordu.
3.Babillerde Sümerler ve Asurlar gibi ziggauratlar yapmışlardır.
4.Bu uygarlığa ait Dünyanın 7 harikasından olan babilerin asma bahçeleri vardır.Babil kuleleri de ünlüdür.
COĞRAFİ KEŞİFLER
15. ve 16. yüzyıllarda Avrupalılar tarafından yeni ticaret yollarının, okyanusların ve kıtaların bulunmasına "Coğrafi Keşifler" denmiştir. Önceleri dini ve ilmi amaçlarla başlayan dünyaya yayılma hareketleri 15. yüzyılın ikinci yarısında açık bir şekilde ekonomik amaçlara yönelmiştir.
Yeniçağ Avrupası'nda ticaretin gelişmesi, paranın esası olan değerli madenlere ihtiyacı arttırmıştır. Avrupalılar, değerli madenlere ulaşabilmek için Asya ve Avrupa'ya seferler düzenlemişlerdir.
Coğrafi Keşiflerin Nedenleri
*Avrupalıların pusulayı öğrenmeleri, gemicilik ve coğrafya bilgilerinin artması.
*Avrupalıların, doğu ülkelerinin zenginliklerine ulaşabilmek amacıyla yeni ticaret yolları aramaları.
*İstanbul'un fethinden sonra Türklerin, doğu ticaret yollarına hakim olmaları ve Avrupalıların açık denizlere çıkma ihtiyacı hissetmeleri.
*Avrupa'da değerli madenlerin az bulunmasından dolayı kralların (İspanyol-Portekiz) gemicileri desteklemesi.
*Avrupalıların, Hıristiyanlık dinini yaymak istemeleri.
*Avrupalıların dünyayı tanımak istemeleri.
Keşifler
İpek Yolu
Çin'den başlayarak Orta Asya üzerinden, Hazar Denizi'nin güneyinden ve kuzeyinden geçerek Trabzon ve Kırım Limanlarına gelen malların buralardan Avrupa'ya ulaştığı yoldur.
Baharat Yolu
Hindistan'dan başlayarak İran Körfezi ve Irak üzerinden Suriye Limanlarına veya Kızıldeniz yoluyla Süveyş ve Akabe'ye, oradan da kara yoluyla İskenderiye'ye ulaşan yoldur. Uzak Doğu ile yapılan ticaret, Venedik ve Mısırlıların elinde bulunuyordu. Bu devletler, diğer devletlerin Baharat Yolu'ndan faydalanmasını engellemeye çalışmışlardır.
İlk keşif seyahatleri, Atlantik Okyanusu ve Afrika Sahillerinde 14. yüzyılın başlarında Fransız ve Cenevizli gemiciler tarafından yapılmıştır. Bu seyahatler sonucunda Kanarya ve Azor Adaları keşfedildi.
Kristof Kolomb, 1492'de Amerika Kıtası'na ulaştı. Portekizli gemici Bartelmi Diyaz'ın Ümit Burnu'nu bulmasından sonra Vasko dö Gama, Ümit Burnu'nu dolaşarak Hint Okyanusu ve Hindistan'a ulaştı. Portekizli Macellan ve Del Kano, dünyayı dolaşarak yuvarlaklığını kanıtlamışlardır.
Keşiflerin Sonuçları
*Keşifler, dünya tarihinde önemli sosyal, siyasal, ekonomik ve dini değişikliklere neden olmuştur. Bu durum, keşiflerin evrensel yönünü ortaya koymaktadır.
*Eski ticaret yolları değişti. Akdeniz, doğu -batı ticaretindeki önemini kaybetti. Baharat ve İpek Yolları önemini kaybetti. Bu durum Atlas Okyanusu Limanlarının önem kazanmasına neden olmuştur.
*Avrupalılar, yeni keşfedilen yerlerde sömürge imparatorlukları kurdular. Bu durum, keşfedilen ülkelerden Avrupa'ya altın ve gümüş başta olmak üzere bol miktarda hammadde götürülmesine neden olmuştur. Bu gelişmeler Avrupa'nın zenginleşmesini, hayat standartlarının yükselmesini ve Rönesans hareketlerinin gerçekleştirilmesini sağlamıştır.
*Ticaretle uğraşan burjuva sınıfı zenginleşmiş ve Avrupa ürünleri yeni pazarlar bulmuştur. Böylece daha sonraki yıllarda gerçekleşecek olan Sanayi Devrimi'ne ortam hazırlanmıştır.
*Keşfedilen yerlere Avrupa'dan göçler olmuş, bu durum Avrupa kültür ve medeniyetinin yayılmasını sağlamıştır.
*Hıristiyanlık, yeni ülkelere yayılmıştır. Ancak bazi bilimsel gerçeklerin ortaya çıkması sonucunda Hıristiyanların dini inançları zayıflamış, Kilise'ye güven sarsılmıştır.
*Dünyanın bazı yerleri, Avrupalılar tarafından tanınmış, yeni kültürler, canlılar ve ırklar ortaya çıkmıştır.
Coğrafi Keşiflerin Türk Dünyası Üzerindeki Etkileri
Coğrafi Keşifler, bütün insanlığı etkilemiştir. Bu yönüyle evrensel bir özelliğe sahiptir. Akdeniz Limanları, Coğrafya Keşifler sonucunda önemini kaybetti. Ancak 1869'da Süveyş Kanalı'nın Fransızlar tarafından açılmasıyla bu limanlar yeniden önem kazanmıştır.
Coğrafi Keşifler, Müslüman ülkeler açısından büyük zararlara neden olmuştur. İslam ülkeleri yoksullaşmış, Türkistan Hanlıkları giderek zayıflamış ve Ruslar karşısında gerilemiştir. Osmanlı İmparatorluğu, İpek ve Baharat Yollarına hakim olmasına rağmen yolların değişmesinden dolayı umduklarına ulaşamamıştır. Osmanlı İmparatorluğu, ticaret faaliyetlerini yeniden geliştirebilmek için Avrupalı devletlere kapitülasyonlar vermek zorunda kaldı.
Ayrıca Osmanlı topraklarında kervan yolları boyunca faaliyet gösteren halk ve zanaatkârlar işsiz kaldı. Bu durum, Osmanlı Devleti'nde ekonomik sıkıntılara ve Celali İsyanları'na zemin hazırlamıştır.
Osmanlı Devleti, Hint ticaret yolunun hakimiyeti için Portekizlilerle, Akdeniz hakimiyeti için de İspanyollarla mücadele etti. Endonezya'da savunma ve koruma savaşları yapan Osmanlı Devleti, Hıristiyan Avrupa karşısında ''Doğu Kalkanı'' haline gelmiştir.
ATATÜRK'ÜN TEMEL İLKELERİ
Cumhuriyetçilik:
ATATÜRK devrimleri arasında siyasi bir devrim niteliğindedir. Çok uluslu bir İmparatorluktan Türkiye ulus devletine geçiş gerçekleştirilmiş. Böylece modern Türkiye'nin ulusal kimliği kazandırılmıştır. Kemalizm Türkiye için yalnızca Cumhuriyet rejimini tanımaktadır. Atatürk bunun yolunu, kısaca halkın kendi kendisini idaresi, yani demokrasi demek olan Cumhuriyet’te görmüştür.
Cumhuriyetçilik Alanında Yaşanan Gelişmeler:
> TBMM'nin açılması
>Saltanatın Kaldırılması
>Cumhuriyet'in İlanı
>Halifeliğin Kaldırılması
>Çok Partili Hayata Geçiş Denemelerinde Bulunulması
>Ordunun Siyasetten Ayrılması
>Kadınlara Seçme-Seçilme Hakkının Verilmesi
> 1921 ve 1924 Anayasaları
Milliyetçilik:
ATATÜRK devrimleri ayrıca milliyetçi bir devrim idi. Bu milliyetçilik ırkçı bir yapıda değildir; yurtseverlikle sınırlıdır. Bu devrimin amacı, Türkiye Cumhuriyetinin bağımsızlığının korunması ve ayrıca Cumhuriyetin siyasal yönden gelişmesidir. Bu milliyetçilik, tüm diğer ulusların bağımsızlık haklarına saygılıdır; sosyal içeriklidir; yalnızca emperyalizm karşıtı olmayıp, aynı zamanda gerek hanedan yönetimine, gerekse herhangi bir sınıfın Türk toplumunu yönetmesine de karşıdır ve nihayet bu milliyetçilik Türk devletinin vatanı ve halkı ile bölünmez bir bütün olduğu ilkesine inanmaktadır.
Milliyetçilik Alanında Yaşanan Gelişmeler:
> Tevhid-i Tedrisat Kanunun Çıkarılması
>Türk Tarih Kurumu'nun Kurulması
>Türk Dil Kurumunun Kurulması
>Kabotaj Kanunun Çıkarılması
Halkçılık:
Gerek içeriği gerekse hedefleri açısından bakıldığında, Cumhuriyet Devrimi ayrıca bir sosyal devrim niteliği de taşır. Bu devrim seçkin bir grup tarafından genel olarak halka yönelik bir biçimde gerçekleştirilmişti. Başta İsviçre Medeni Kanunu olmak üzere, Batı kanunlarının Türkiye'de uygulamaya konulmasıyla birlikte kadınların statüsünde köklü değişiklikler olmuş, 1934 yılında kabul edilen bir kanun ile kadınlar seçme ve seçilme hakkını almışlardır. Atatürk çeşitli ortamlarda, Türkiye'nin gerçek yöneticilerinin köylüler olduğunu söylemiştir. Aslında bu durum Türkiye için bir gerçek olmaktan çok bir hedef niteliğindedir. Halkçılık ilkesi sınıf ayrıcalıklarına ve sınıf farklılıklarına karşı olmak ve hiçbir bireyin, ailenin, sınıfın veya organizasyonun diğerlerinin daha üzerinde olmasını kabul etmemek demektir. Halkçılık, Türk vatandaşlığı olarak ifade edilen bir fikre dayanır. Gurur ile birleşen vatandaşlık fikri, halkın daha fazla çalışması için gerekli psikolojik teşviki sağlar, birlik fikrinin ve ulusal bir kimliğin kazanılmasına yardımcı olur.
Halkçılık Alanında Yaşanan Gelişmeler:
> Osmanlı Hanedanının Yurt Dışına Çıkarılması
>Aşar Vergisinin Kaldırılması
>Medeni Kanun'un Kabulü
> Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun Kabulü
> Soyadı Kanunu'nun Çıkarılması
Devletçilik:
Mustafa Kemal ATATÜRK yapmış olduğu açıklamalarda ve politikalarında Türkiye'nin bir bütün olarak modernizasyonunun ekonomik ve teknolojik gelişmeye önemli ölçüde bağlı olduğunu ifade etmiştir. Bu bağlamda, devletçilik ilkesinin de devletin ülkenin genel ekonomik faaliyetlerini düzenlenmesi ve özel sektörün girmek istemediği alanlara veya özel sektörün yetersiz kaldığı alanlara veya ulusal çıkarların gerekli kıldığı alanlara yine devletin girmesi gerektiği anlamında yorumlanmaktadır. Ancak, devletçilik ilkesinin uygulanmasında, devlet yalnızca ekonomik faaliyetlerin temel kaynağını teşkil etmemiş, aynı zamanda ülkenin büyük sanayi kuruluşlarının da sahibi olmuştur.
Devletçilik Alanında Yaşanan Gelişmeler:
> Kapitülasyonların Kaldırılması
>Yabancı Tekellerin Kaldırılması
>Kabotaj Kanunu'nun Çıkarılması
>Teşvik-i Sanayi Kanunu'nun Çıkarılması
Laiklik:
Laiklik yalnızca devlet ve dinin birbirinden ayrılması anlamına gelmez ayrıca eğitim, kültür ve yasama alanlarının da dinden bağımsız olması anlamını taşır. Laiklik, düşünce özgürlüğü ve kuruluşların dini düşünce ve dini kuruluşların etkisinden bağımsız olmaları anlamına geliyor. Devrimlerin birçoğu laikliği gerçekleştirmek amacıyla yapılmış ve diğerleri ise laikliğe ulaşılmış olması sayesinde gerçekleştirilebilmiştir. Laiklik ilkesi akılcı ve dini siyasetin dışında tutan bir ilkedir. Osmanlı döneminde matbaanın geciktirilmesinde olduğu gibi dinin yenilikler karşısında nasıl tutucu bir silah haline geldiğini yaşamış olan Türkiye Cumhuriyeti kurucuları açısından dinin din dışı sivil yapı üzerinde yaratabileceği baskıları önlemenin bir aracıdır. ATATÜRK'ün laiklik ilkesi Tanrı karşıtı bir ilke değildi. Bu akılcı ve dini siyasettir dışında tutan bir ilke idi. Bu ilke aydınlanmış İslam'a değil, çağdaşlığa karşı olan Müslümanlığa karşısındaydı.
Laiklik Alanında Yaşanan Gelişmeler:
> Halifeliğin Kaldırılması
>Saltanatın Kaldırılması
>Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun Kabulü
> Medeni Kanun'un Kabulü
> Soyadı Kanunu'nun Çıkarılması
>Şapka ve Kıyafet Kanunu'nun Çıkarılması
>Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması
>Anayasa'dan ''Devletin Dini İslam'dır.'' Maddesinin Çıkarılması
Devrimcilik(İnkılapçılık):
ATATÜRK'ün ortaya koyduğu en önemli ilkelerden birisi de reformculuk veya devrimcilikti. Bu ilkenin anlamı Türkiye'nin devrimler yaptığı ve geleneksel kuruluşlarını modern kuruluşlar ile değiştirmiş olduğu idi. Geleneksel kavramların iptal edildiği ve modern kavramların benimsendiği anlamına geliyordu. Devrimcilik ilkesi, yapılmış olan devrimlerin tanınmalarının çok ötesine geçti.
İnkılapçılık Alanında Yaşanan Gelişmeler:
> Saat, Takvim, Hafta Tatilleri ve Ölçülerinin Değiştirilip Ayarlanması
>Latin Harflerinin Kabulü
>Şapka, Kıyafet Devrimi
BALKAN SAVAŞLARI:
Sebep: Rusya'nın Panslavist politikası ve sıcak denizlere inme düşüncesi doğrultusunda Balkan Devletlerini Osmanlıya karşı kışkırtması.
AÇIKLAMA: İngiltere, Osmanlı-Almanya yakınlaşmasından rahatsızlık duyuyordu. Çünkü Almanya hem Avrupa'nın güçlü bir devleti hem de İngiltere'nin sömürgelerine göz diken bir tavırda idi. İngiltere Almanya tehlikesine karşı daha zayıf durumda olan Rusya'yı kullanmaya karar verdi. 1908 yılında Estonya'nın başkenti REVAL'de yapılan görüşmelerden sonra İngiltere Rusya'yı Balkan ve Osmanlı politikasında serbest bıraktı. Yani Rusya boğazları ele geçirebilecek, İngiltere buna ses çıkarmayacaktı. Fırsatı değerlendiren Ruslar Balkan Devletlerini Osmanlı Devletine karşı kışkırttılar.
I.BALKAN SAVAŞI:
SAVAŞ: * Rusların kışkırtmasıyla Sırbistan, Yunanistan, Karadağ ve Bulgaristan aralarında anlaşarak Osmanlı Devletine savaş açtılar.
* Osmanlı Ordusunun bir bölümü savaştan önce terhis edilmişti. Bu duruma bir de subaylar arasındaki siyasi çekişmeler eklenince Osmanlı Devleti bütün cephelerde yenildi.
* Makedonya, Batı Trakya, Edirne ve Kırklareli işgal edildi. Arnavutluk bağımsızlığını ilan etti.
NOT: Balkanlarda Osmanlıdan ayrılarak bağımsız olan son devlet ARNAVUTLUK'dur.
SONUÇ: Balkanların yeni haritasını belirlemek amacıyla LONDRA KONFERANSI toplandı.(1912) Londra Konferansında Osmanlı devleti Midye-Enez çizgisinin batısında kalan topraklarını kaybetti. ( Makedonya, Batı Trakya, Edirne, Kırklareli ). Ayrıca Bozcada ve Gökçeada dışındaki bütün Ege adaları Yunanistan'a geçti.
II. BALKAN SAVAŞI:
SEBEP: I.Balkan savaşında ençok toprağı Bulgaristan almıştı. Bu durumdan memnun olmayan Yunanistan, Sırbıstan, Karadağ ve Romanya Bulgaristan'a savaş açtılar. Bu durumdan faydalanan Osmanlı Devleti'de savaşa girerek Edirne ve Kırklareli'yi Bulgarlardan geri aldı.
NOT: I.Balkan Savaşı Osmanlı Devletine karşı, II. Balkan Savaşı ise Bulgaristana karşı yapılmıştır.
SONUÇ: Osmanlı Devleti Bulgaristan ile İSTANBUL, Yunanistan ile ATİNA Anlaşmalarını imzaladı.(1913)
NOT: İstanbul ve Atina Antlaşmalarında Bulgaristan ve Yunanistan'da yaşayan Türklere "Azınlık" statüsü verildi.
NOT: Balkan Savaşlarından sonra Talat, Cemal ve Enver Paşaların devlet idaresindeki etkinliği arttı. (Üç Paşa Devri)
Türk Devletlerinin Kuruluş ve Yıkılış Tarihleri
Büyük Türk Devletleri
Büyük Hun İmparatorluğu/M.Ö. 4. asır - M.S. 48
Avrupa (Batı) Hun İmparatorluğu/374-496
Ak Hun (Eftalit) İmparatorluğu/4. asır sonları - 577
Birinci Göktrük İmpararorluğu/552-582
Doğu Göktürk İmparatorluğu/582-630
Batı Göktürk İmparatorluğu/582-630
İkinci Göktürk İmparatorluğu/681-744
Uygur İmparatorluğu/744-840
Avrupa Avar İmparatorluğu/6. asır - 805
Hazar İmparatorluğu/7. asır - 965
Karahanlılar Devleti/840-1042
Gazneliler Devleti/962-1187
Büyük Selçuklu Devleti/1038-1194
Harezmşahlar Devleti/1097-1231
Osmanlı Devleti/1299-1922
Timurlular Devleti/1370-1506
Bâbürlüler (Gürgâniyye) Devleti/1526-1858
Devletler
Kuzey Hun Devleti/48-156
Güney Hun Devleti/48-216
Birinci Chao Hun Devleti/304-329
İkinci Chao Hun Devleti/328-352
Hsia Hun Devleti/407-431
Kuzey Liang Hun Devleti/401-439
Lov-lan Hun Devleti/442-460
Tabgaç Devleti/386-557
Doğu Tabgaç Devleti/534-557
Batı Tabgaç Devleti/534-557
Doğu Türkistan Uygur Devleti/911-1368
Liang Şa-t'o Türk Devleti/907-923
Tana Şa-t'o Türk Devleti/923-936
Tsin Şa-t'o Türk Devleti/937-946
Kan-çou Uygur Devleti/905-1226
Türgiş Devleti/717-766
Karluk Devleti/766-1215
Kırgız Devleti/840-1207
Sabar Devleti/5. asır - 7. asır arası
Dokuz Oğuz Devleti/5. asır sonu - 6. asır sonu
Otuz Oğuz Devleti/5. asır sonu - 6. asır sonu
Basar-Alan Türk Devleti/1380-?
Doğu Karahanlı Devleti/1042-1211
Batı Karahanlı Devleti/1042-1212
Fergana Karahanlı Devleti/1042-1212
Oğuz-Yabgu Devleti/10. asrın ilk yarısı - 1000
Suriye Selçuklu Devleti/1092-1117
Kirman Selçuklu Devleti/1092-1307
Türkiye Selçuklu Devleti/1092-1307
Irak Selçuklu Devleti/1157-1194
Eyyubîler Devleti/1171-1348
Delhi Türk Sultanlığı/1206-1413
Mısır Memlûk Devleti/1250-1517
Karakoyunlu Devleti/1380-1469
Akkoyunlu Devleti/1350-1502
Beylikler
Tulûnlular/868-905
İhşidîler/935-969
İzmir Beyliği/1081-1098
Dilmaçoğulları Beyliği/1085-1192
Danişmendli Beyliği/1092-1178
Saltuklu Beyliği/1092-1202
Ahlatşahlar Beyliği/1100-1207
Artuklu Beyliği/1102-1408
İnaloğulları Beyliği/1098-1183
Mengüçlü Beyliği/1072-1277
Erbil Beyliği/1146-1232
Çobanoğulları Beyliği/1227-1309
Karamanoğulları Beyliği/1256-1483
İnançoğulları Beyliği/1261-1368
Sâhib Atâoğulları Beyliği/1275-1342
Pervâneoğulları Beyliği/1277-1322
Menteşeoğulları Beyliği/1280-1424
Candaroğulları Beyliği/1299-1462
Karesioğulları Beyliği/1297-1360
Germiyanoğulları Beyliği/1300-1423
Hamidoğulları Beyliği/1301-1423
Saruhanoğulları Beyliği/1302-1410
Aydınoğulları Beyliği/1308-1426
Tekeoğulları Beyliği/1321-1390
Eretna Beyliği/1335-1381
Dulkadıroğulları Beyliği/1339-1521
Ramazanoğulları Beyliği/1325-1608
Doburca Türk Beyliği/1354-1417
Kadı Burhaneddin Ahmed Devleti/1381-1398
Eşrefoğulları Beyliği/13. asır ortaları - 1326
Berçemeoğulları Beyliği/12. asır
Yarluklular Beyliği/12. asır
Atabeylikler
Böriler/1117-1154
Zengîler/1127-1259
İl-Denizliler/1146-1225
Salgurlular/1147-1284
Hanlıklar
Büyük Bulgarya Hanlığı/630-665
İtil (Volga) Bulgar Hanlığı/665-1391
Tuna Bulgar Hanlığı/981-864
Peçenek Hanlığı/860-1091
Uz Hanlığı/860-1068
Kuman-Kıpçak Hanlığı/9. asır - 13. asır
Özbek Hanlığı/1428-1599
Kazan Hanlığı/1437-1552
Kırım Hanlığı/1440-1475
Kasım Hanlığı/1445-1552
Astrahan Hanlığı/1466-1554
Hive Hanlığı/1512-1920
Sibir Hanlığı/1556-1600
Buhara Hanlığı/1599-1785
Kaşgar-Tufan Hanlığı/15. asır başları - 1877
Hokand Hanlığı/1710-1876
Türkmenistan Hanlığı/1860-1885
Cumhuriyetler
Âzebaycan Cumhuriyeti/1918-1920
Batı Trakya Türk Cumhuriyeti-I/31 Ağustos 1913
Batı Trakya Türk Cumhuriyeti-II/1915-1917
Batı Trakya Türk Cumhuriyeti-III/1920-1923
Türkiye Cumhuriyeti/1923-...
Hatay Cumhuriyeti/1938-1939
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti/1983-...
Âzerbaycan Cumhuriyeti/1991-...
Kazakistan Cumhuriyeti/1991-...
Kırgızistan Cumhuriyeti/1991-...
Tacikistan Cumhuriyeti/1991-...
Özbekistan Cumhuriyeti/1991-...
Türkmenistan Cumhuriyeti/1991-...
SEVR ANTLAŞMASI (10 Ağustos 1920)